Przypomnę komentarz z 2012 roku, który obił się szerokim echem jeszcze na etapie postprodukcji filmu „Wałęsa. Człowiek z nadziei”: «Według europosła Jacka Kurskiego z Solidarnej Polski, informowały wówczas media, "byłoby czymś niezwykle niestosownym, niemoralnym, symbolicznie hańbiącym dla samego bohatera tego filmu, gdyby ten filmowy pomnik Lecha Wałęsy zbudowany był na krzywdzie tysięcy Polaków oszukanych przez firmę Amber Gold".
Kurski pytany o to, kto miałby zwrócić pieniądze, odpowiedział, że "to jest sprawa producentów filmu i to oni powinni znaleźć w budżecie pieniądze i je zwrócić, tak, żeby nie budować tego na nieszczęściu ludzi". Jego zdaniem pieniądze miałyby być zwrócone "tym, którzy będą dysponować mieniem Amber Gold i zaspokajać roszczenia oszukanych klientów"».
Agnieszka Odorowicz, ówczesna szefowa Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, apelowała, by „nie łączyć filmu o Lechu Wałęsie z kłopotami firmy Amber Gold”, ponieważ byłoby to jej zdaniem „nadużyciem pod każdym względem, i prawnym, i moralnym”. – Próba wmanewrowania pana Lecha Wałęsy i pana Andrzeja Wajdy w sprawy dotyczące kłopotów prawnych jednego ze sponsorów filmu jest nie w porządku – podkreślała szefowa PISF.
Protesty, w tym apel Wałęsy, aby nie łączyć jego nazwiska z Amber Gold, spowodowały, że producent filmu Michał Kwieciński i Agnieszka Odorowicz podjęli decyzję o złożeniu kontrowersyjnej „dotacji” w depozycie bankowym do wyjaśnienia sprawy. Swoją droga bardzo ciekawym jest, kto napisał mocno kontrowersyjną uchwałę sejmową, zawierającą nieprawdziwe stwierdzenia. To, niestety, źle rokuje.
--
Przypomnę przy tej okazji pewien tekst. To mimo wszystko dobra okazja.
Atak Wajdy na niemą kamerę
"Teraz będę krytykował Wajdę. I już słyszę te głosy: – Kogo? Samego Andrzeja Wajdę, mistrza? Jakim prawem? Odpowiadam: prawem widza, kinomaniaka i recenzenta. Mam za sobą sporo godzin spędzonych w kinie. Część z nich wypełniła papka wyprodukowana przez twórców, którzy są manipulatorami. Jednym z nich jest Andrzej Wajda, twórca kilku wybitnych obrazów i wielu wykombinowanych, kłamliwych. Do tych ostatnich należą produkcje opromienione sukcesami festiwalowymi – „Popiół i diament”, „Kanał”, „Lotna”, „Popioły”, a także tryptyk o naszym nobliście z Wybrzeża, który zwieńczył komediowy „Wałęsa. Człowiek z Nadziei”.
Na filmy te wydałem sporo swoich pieniędzy, jeszcze więcej popłynęło na nie z publicznej kiesy. Dlatego mam oczywiste prawo do krytyki.
Sfrustrowany Wajda - z towarzyszącą mu zwykle nie mniej rozgoryczoną Krystyną Zachwatowicz, która na każdym bankiecie musi sobie pozłorzeczyć na ekipę rządową - kończy w marnym stylu. Niedawno telewizja zarejestrowała jego bezpardonowy atak na Bogu ducha winną… kamerę telewizyjną. Skąd taka, z pozoru bezsensowna reakcja reżysera na narzędzie wydawałoby się neutralne, służące jedynie do rejestracji obrazu?
Kto jak kto, ale Wajda najlepiej wie, że w rękach propagandysty i demagoga kamera to piekielnie niebezpieczny instrument.
Twórczość Wajdy, podobnie jak i on sam, dzielą Polaków. Dzieli ich nawet jego ostatni jubileusz 90–lecia. W mojej firmie udział w tym wydarzeniu organizowany był Krakowie w minionym tygodniu na zasadzie wymuszania. – Idziesz na jubileusz? – usłyszałem kilka razy. – Nie! – Dlaczego? – Bo nie lubię Wajdy, ani jego filmów.
– Tak!?
– Tak. A znasz magiczne słowo na “s"? - wmoim otoczeniu to magiczne słowo jest dość dobrze znane, dzięki pewnej anegdocie, więc mi odpuszczono.
Inni mieli kłopot.
– A ile kosztuje bilet? – Dwie dychy, ale są i za cztery. Sporo, ale będzie też muzyka z jego najlepszych filmów. – A to ja dziękuję, nie mam dzisiaj kasy – ktoś ratował się przytomnie.
Kraków już przeżywał takie pospolite ruszenie. Był nim spęd na premierę filmu „Wałęsa. Człowiek z Nadziei”, która odbyła się w zimnej jak zmarzlina Sołowek hali huty Arcelor Mittal (dawniej im. Włodzimierza Lenina, patrona wszystkich postępowców). Moja znajoma przypłaciła to poświęcenie, złożone na ołtarzu towarzyskiej poprawności, ciężkim przeziębieniem.
Dlaczego Wajda w moich oczach jest kłamcą? Dlatego, że wymowa jego najbardziej lansowanych filmów została skrojona pod oczekiwania władzy, obcej jak rzep na psim ogonie.
Sposób w jaki kombinował reżyser Wajda czasem budzi śmieszność, częściej jednak smutek i grozę. Bohaterowie jego filmów, obrońcy tradycyjnie pojmowanej Polski są pozbawionymi wyobraźni desperatami, którzy podejmują heroiczne, ale nie mające glebszego sensu dzieło. Reprezentują świat, który zdaniem twórcy, bezpowrotnie odszedł w przeszłość. Sam reżyser w dokumencie „Zapisy pamięci. Andrzej Wajda”, podkreśla w wielu miejscach, że nowa władza była dla niego obietnicą doskonalszej rzeczywistości, wolnej od tych wszystkich wad z jakimi pokoleniu Wajdy kojarzyła się II Rzeczpospolita.
Dla mnie jest nie do pojęcia, że tego typu myśli mógł mieć chłopak, który otarł się o krakowski Salwator, miejsce niezwykle mocno zakorzenione w historii Krakowa i Polski. Ale niech tam… Niech mu będzie.
Grzebanie w skazie Wajdy nie jest moją idee fixe. Sporo powiedział o nim Piotr Włodarski. filmowiec dokumentalista, który dogrzebał się do zapisów pokazujących, że jest to wieczny mistyfikator - także własnej biografii, łasy na zaszczyty, który uwiesił się u klamki nowej władzy i przez długi czas pozostawał z nią w głębokiej symbiozie.
Na czym polega porażka tego twórcy?
Otóż w czasach komuny filmy Wajdy, któremu nie można odmówić talentu dramaturgicznego i umiejętności kreowania plastycznych obrazów, pokazywały świat, który już nie istniał i był unicestwiany przez omnipotentną władzę. Nikogo, jak przypuszczam, nie interesowały dylematy, starego komunisty Szczuki, ani też przyczyny klęski Rzeczpospolitej szlacheckiej.
Filmy Wajdy pokazywały piękne polskie światy, których długi łańcuch skonstruowany w toku dziejów, został brutalnie przerwany. Widzowie poddani totalitarnemu, komunistycznemu eksperymentowi, mogli chłonąć w kinie obrazy, będące odblaskiem żywej, autentycznej rzeczywistości, przedstawiające piękne postaci I i II Rzeczypospolitej, mówiące wspaniałym językiem i posługujące się niezwykłą intonacją. Jeśli dodać do tego plastyczną urodę nieistniejącego już świata i autentyzm uczuć jego bohaterów, to trudno dziwić się sukcesowi.
Pamiętam, że podobne odczucia rodziły się we mnie podczas lektury książki Johna Reeda „10 dni, które wstrząsnęły światem”, żelaznej pozycji w bibliotece sowietów. Z karty na kartę rosła we mnie fascynacja bogactwem rosyjskiego parlamentaryzmu, który próbował przeciwstawić się nadchodzącemu totalizmowi. Wajda, reprezentant systemu w którym kluczowe decyzje podejmowali renegaci i imbecyle pokroju Bieruta, Cyrankiewicza, Sokorskiego, Barcikuewskiego czy Kraśki, sprawujący władzę w imieniu narzuconego Polsce systemu, toczył kulturowy spór z…
No właśnie z kim?
Oportunizm Wajdy znalazł się w centrum zainteresowania Jacka Trznadla, autora książki „Hańba domowa” na łamach której opisywał dość powszechne przypadki współpracy twórców z komunistycznym systemem. Autor ten, po opisaniu koniunkturalizmu Wajdy, wyraził nadzieję, że w przyszłości znajdzie się ktoś, kto szerzej opisze i ten przypadek. Pamiętam apel, który znalazł się na końcu tekstu. Brzmiał:
- Bierz go!"
Kraków, 28 lutego 2016 r,
